فصل هفتم آموزش برق صنعتی(رله هاي کنترلي)بخش1

اهداف آموزشي فصل هفتم :
-۱ آشنايي با رله هاي کنترلي
-۲ آشنايي با آرايش کنتاکتها در رله هاي کنترلي
-۳ آشنايي با موارد استفاده رله هاي کنترلي در مدار فرمان
-۴ آشنايي با مدلهاي مختلف رله هاي کنترلي زيمنس
-۵ آشنايي با رله هاي زماني و انواع آن

-۷ -۱ عملکرد رله هاي کنترلي
در مدارات فرمان به وفور از رله هاي کنترلي استفاده مي شود. نمونه اي از اين رله ها
در شکل (۱۰۰) نشان داده است. از اين رله ها براي کليدزني چندين مدار فرمان و همچنين
کنترل بارهايي مانند کويلهاي راه اندازي، چراغهاي پايلوت و آلارمهاي صوتي استفاده مي شود.

عملکرد يک رله فرمان شبيه کنتاکتوراست.در مثال شکل (۱۰۱) يک رله به همراه يک
مجموعه کنتاکت NO نشان داده شده است. وقتي توان به مدار فرمان مي رسد کويل برقدار
شده و ميدان الکترومغناطيسي ناشي ازآن آرميچروکنتاکتهاي مربوطه را به سمت آهنربا کشيده
و کنتاکتها را مي بندد. وقتي رله بي برق شود کشش فنر،آرميچروکنتاکتهاي متحرک را از آهنربا
جدا نموده و کنتاکتها باز مي شود.

-۷ -۲ آرايش کنتاکتها در رله هاي کنترلي
يک رله مي تواند شامل کنتاکتهاي NO، NC و يا هر دو نوع آنها باشد. تفاوت اصلي بين
يک رله و کنتاکتور، اندازه و تعداد کنتاکتهاي آنست. کنتاکتهايي که در رله کنترل وجود دارد نسبتًا
کوچک هستند چون فقط کنتاکتهاي کوچکي که در مدار فرمان به کار مي رود را باز و بسته مي
کنند. در اين رله ها کنتاکت قدرت وجود ندارد.
دررله ها هرکنتاکت برخلاف کنتاکتور، يک مدارمجزارا کنترل مي کند.ولي در کنتاکتورها
همه کنتاکتها راه اندازي و توقف موتور را برعهده دارند. تعداد کنتاکتها در بعضي از رله ها
نسبت به کنتاکتورهاي معمولي بيشتر مي باشد و استفاده از آنها در رله ها مي تواند پيچيده
باشد. در رله ها سه مفهوم وجود دارد که بايد معني آن درک شود.

الف- پل
پل يا قطب به تعدادي از مدارات ايزوله گفته مي شود که در يک زمان مي تواند برقدار
شوند.همانطورکه در شکل (۱۰۲) نشان داده شده است يک مدار تک پل،جريان را از يک مدار
عبور مي دهد ولي يک مدار دو قطب بطور همزمان جريان را از دو مدار عبور مي دهد. اين دو
مدار بگونه اي به صورت مکانيکي وصل مي شوندکه در يک لحظه باز و يا بسته شوند.

ب- جهت
جهت، تعداد موقعيتهاي کنتاکت بسته را در يک قطب نشان مي دهد. به عبارت ديگر به
تعداد مدارات مختلفي که هر قطب کنترل مي کند جهت يا Throw گفته مي شود ( شکل۱۰۳)

از علائم اختصاري زير اغلب براي نشان دادن ساختار يک اتصال استفاده مي شود:
SPST : تک پل، تک جهته
SPDT : تک پل، دو جهته
DPST : دو پل، تک جهته
DPDT : دو پل، دو جهته

ج- بريک
٢
بريک به تعداد کنتاکتهاي جداگانه اي گويند که براي باز و يا بستن مدارات مجزا استفاده
مي شود. اگرکليدي مدار را در يک محل قطع کند به آن تک قطعي و اگرمدار را در دو نقطه
قطع کند به آن دو قطعي گفته مي شود.اين دو نوع بريک در شکل (۱۰۴) نشان داده شده است.
همچنين در شکل (۱۰۵) آرايشهاي مختلف کنتاکتها نشان داده شده است.

-۷ -۳ استفاده از رله کنترلي در مدار فرمان
در شکل (۱۰۶) يکي از روشهايي که رله کنترل مي تواند در مدار استفاده شود نشان
داده شده است. بعضي اوقات يک کويل VAC24 ممکن است نتواند يک استارتر بزرگ را به کار
اندازد. به عنوان مثال کويل الکترومغناطيسي کنتاکتور M در شکل (۱۰۶) براي VAC460 طراحي
شده است ولي کويل الکترومغناطيسي رله کنترل (CR (براي VAC24 طراحي شده است.
در شکل(۱۰۷)وقتي دکمه استارت در خط ۲ بطورلحظه اي وصل شـود،رله کنتـرل (CR(
تغذيه شده وکنتاکتهاي آن در خط ۱ و۲ بسته مي شود. کنتاکتهايCR در خط۲ خود نگهدار مـدار
است که مسير جريان به سمت استاتور موتور M در خط ۱ را کامل مـي کنـد. بـا بـرق دارشـدن
استارتر موتور،کنتاکتهاي M در مدار قدرت بسته شده و موتور راه انـداز ي مـي شـود. بـا فـشار
دادن کليد استپ، رله CR واستاتور موتور M بي برق مي شود. شکل (۱۰۸)

-۷ -۴ رله هاي کنترلي ساخت زيمنس
-۱-۴-۷ رله هاي کنترلي مدل 11RH3 SiRIUS
اين نوع رله ها در انواع ترمينال پيچي و کلمپي موجود است. نوع ترمينال پيچي آن در
شکل (۱۰۹) نشان داده شده است. در نوع اصلي اين مدل چهار کنتاکت وجود دارد ولي در انواع
ديگر چهار کنتاکت ديگر نيز در پشت رله تعبيه شده است.
بعضي از رله هاي 11HR3 بگونه اي طراحي شده اند تا بتوانند با PLC و تجهيزات ديگر
مستقيمًا کار کنند. اين رله ها براي کليد زني مدارات DC و AC بکار مي رود و ولتاژ کويل آنها
از VDC12 تا VDC230 و VAC24 تا VAC600 موجود است.

-۲-۴-۷ رله هاي همه منظوره يا رله هاي in Plug
زيمنس انواع مختلفي از رله هاي همه منظوره با طرز قرار گيري سوکتي و فلنجي مانند
شکل (۱۱۰) را نيز توليد مي کند. ولتاژ کويل اين رله ها در VAC،24 VAC120 ياVDC24
موجود است.
مزيت عمده اين نوع رله ها در آنست که تمام سيمها در داخل محفظه اي قرار دارد
واتصال به صورت in Plug است بنابراين تعويض يک رله با رله ديگر به راحتي انجام مي گيرد.