فصل هشتم آموزش برق صنعتی(راه اندازي و تغيير جهت موتورها بوسيله کنتاکتور)بخش1

اهداف آموزشي فصل هشتم :
-۱ آشنايي باانواع روشهاي راه اندازي،کنترل سرعت،تغييرجهت گردش و ترمز موتورها
-۲ شناخت روشهاي مختلف راه اندازي موتورها با کليدهاي ساده
-۳ آشنايي با مدارات فرمان مربوط به راه انداز ،ي کنترل سرعت،تغييرجهت گردش و
ترمز موتورهاي سه فاز و تکفاز
-۴ شناخت مدلهاي مختلف استارترهاي نرم ساخت زيمنس

-۱-۸ راه اندازي موتورهاي القايي
يک موتور القايي زماني که مستقيماً به شبکه وصل گردد، جرياني معادل پنج تا شش برابر
جريان نامي خود از شبکه يم کشد. يا زين جر ان ياد که به جريان راه اندازي موسوم است بويژه
درموتورهاي قدرت متوسط و بالا، مورد قبول نيست.چون علاوه بر صدمه رسيدن به موتور، به
شبکه و ساير مصرف کننده هايي که از آن شبکه تغذ مي يه شوند نيز، صدماتي وارد کرده وموجب
اختلال در کار آنها مي شود. به همي ين جهت برا جلوگ يري از اين آسيبها، موتورهاي القايي را به
روش هاي مختلف راه انداز مي يکنند که به ترتيب عبارتند از :
• راه اندازي بطور مستقيم
• راه اندازي به روش ستاره – مثلث
• راه اندازي توسط اتو ترانسفورماتور
• راه اندازي به روش اضافه کردن مقاومت در س پي يچيم استاتور
• راه اندازي به روش اضافه کردن مقاومت در س پي يچيم ( رتور مخصوص موتورهاي
القايي پيس يچيم ) شده

-۲-۸ راه اندازي و تغيير جهت موتورها با استفاده از کليدهاي ساده
در اين قسمت روش استفاده عملي از کليد هاي ساده سه فاز با رسم شکل مورد بحث
قرار مي گيرد.

-۱-۲-۸ راه اندازي موتور با اتصال مستقيم
مصرف کننده هاي سه فاز وموتورهاي با قدرت کم را مي توان بطورمستقيم به شبکه
وصل نمود. در راه اندازي بطور مستقيم از انواع کليدهاي ساده از قبيل چاقويي، سلکتوري
وغلطکي استفاده مي شود.معمولاً اينگونه کليدها ۶کنتاکت دارند که ۳کنتاکت ورودي با حرفهاي
T,S,R و۳کنتاکت خروجي يعني محل اتصال به مصرف کننده با حروف W,V,U مشخص وداراي
دو حالت يعني حالت قطع وحالت وصل مي باشند که در نقشه هاي الکتريکي با علامتهاي (O (براي
قطع و(I (براي وصل نشان داده مي شوند.
شکلهاي(۱۲۰) تا (۱۲۲) روشهاي اتصال سيمهاي موتور سه فازي را به شبکه با انواع
کليدهاي ساده نشان مي دهد.

قطع وصل

قطع وصل

-۲-۲-۸ راه اندازي موتور با استفاده از کليد ستاره – مثلث
همانطور که گفته شد موتورهاي قدرت پايين (کمتر از ۴کيلو وات، در شبکه ۳۸۰ولتي )را
مي توان بطور مستقيم به شبکه وصل کرد. اما موتورهاي با قدرت بالاتر را به علت جريان راه
اندازي نسبتًا زياد آنها که در حدود ۴تا ۶برابر جريان نامي موتور است، نبايد مستقيمًا به شبکه
وصل کرد. روشهاي مختلفي براي راه اندازي اين موتورها وجود دارد که ساده ترين آنها راه
اندازي به روش ستاره-مثلث است که هم با کليدهاي ساده (دستي )وهم مرکب (اتوماتيک )قابل
اجراءمي باشد.
کليدهاي ستاره-مثلث ساده معمولاً بصورت غلطکي وسلکتوري ساخته مي شوند.اين
کليدها ابتدا سيم پيچهاي موتور را بصورت ستاره به شبکه وصل مي کند و پس از آنکه موتور به
سرعت نرمال خود رسيد، با تغيير حالت کليد، سيم پيچهاي موتور را به حالت مثلث در شبکه قرار
مي دهد. بنابراين اين نوع کليد داراي سه حالت قطع، ستاره ومثلث مي باشد. تعدادکنتاکتها در
کليد ستاره مثلث، ۹عدد مي باشد. کنتاکتهايT,S,R محل اتصال به شبکه، کنتاکتهاي V,W,U
محل اتصال به ابتداي کلافهاي سيم پيچي و کنتاکتهايZ,Y,X محل اتصال انتهاي کلافهاي سيم پيچ
موتور يعني ترمينال روي موتور است.
ذکراين نکته حائز اهميت است که هر موتور سه فازي را نمي توان با اتصال مثلث راه
اندازي کرد، کليد ستاره مثلث براي موتورهايي بکار مي رود که سيم پيچ هر فازش براي ولتاژ
خط شبکه حساب شده باشد. در شبکه برق ايران در صورتي يک موتور مي تواند مثلث کار کند
که روي پلاکش V380 ∆ يا V660 / 380 Y/ ∆ نوشته شده باشد. ضمنًا اگر سيم پيچ موتور،
مثلث و قدرت آن از 2.2 کيلو وات تا ۴کيلو وات باشد، مي توان آن را مستقيمًا و بدون استفاده
از کليد ستاره مثلث به شبکه وصل نمود. معمولاً موتورهاي ۴کيلو وات تا ۱۱کيلو وات را با
استفاده از روش ستاره – مثلث راه اندازي مي کنند. البته در شبکه ۳۸۰ ولتي موتورهاي با
قدرت بالاتر را با استفاده از روش اضافه نمودن مقاومت در سيم پيچ استاتور ويا سيم پيچ رتور
(در موتورهاي القايي با رتور سيم پيچي شده )راه اندازي مي کنند. شکلهاي (۱۲۳) تا (۱۲۵) راه
اندازي موتور سه فاز را به روش ستاره مثلث و با استفاده از کليدهاي ساده نشان مي دهد.

-۳-۲-۸ تغيير جهت الکترو موتور سه فازه
در بسياري از موارد صنعتي مانند ماشين تراش، نقاله، جرثقيل وماشين صفحه تراش، لازم
است جهت گردش موتور تغيير نمايد.
در بعضي ازماشينها مانند ماشين صفحه تراش، براي تغييرجهت از مبدل مکانيکي مانند
چرخ دنده استفاده مي شود. يعني موتور فقط در يک جهت مي چرخدو عمل تغيير جهت بصورت
مکانيکي انجام مي شود. ولي در اغلب ماشين هاي صنعتي بهتر است موتور تغيير جهت بدهد.
در موتورهاي القايي براي تغيير جهت گردش بايد جهت گردش ميدان دوار را تغيير داد.
اين عمل يعني عمل چپ گرد-راست گرد، بسادگي با عوض کردن جاي دو فاز در ورودي موتور
انجام مي گيرد. مثلاً اگرفاز (R (در هر دو حالت ثابت فرض شود(Rهميشه به Uوصل مي شود)
بايد جاي دو فاز (S(و(T (مانند شکل (۱۲۶) عوض نمود.
کليد چپ گرد- راست گرد معمولاً بصورت سلکتوري وغلطکي وداراي سه حالت، قطع در
وسط وچپ گرد وراست گرد در طرفين ساخته مي شود. هر کليد چپ گرد-راست گرد داراي
۶ محل اتصال است که باحروف R,S,T وU,V,W مشخص مي شودکه محل ورودوخروج جريان
را تعيين مي کند. عمل چپ گرد وراست گرد با تغيير اهرم کليد در داخل وعوض کردن جاي دو
فاز انجام مي گيرد. شکلهاي(۱۲۶) تا(۱۲۸) تغيير جهت گردش در موتور سه فازرا با کليدهاي
ساده نشان مي دهد.