فصل چهارم آموزش برق صنعتی(مدارات قدرت و مدارات فرمان)بخش1

اهداف آموزشي فصل چهارم :
-۱ آشنايي با روش رسم مدارات فرمان و قدرت به صورت دياگرام خطي
-۲ آشنايي با طرز قرائت يک دياگرام خطي
-۳ موارد استفاده شستيها در مدارات فرمان
-۴ بررسي چند مدار قدرت و فرمان ساده شامل شستي و تايمر

-۴ -۱ دياگرام خطي
دياگرام خطي که گاهي به آن دياگرام نردباني نيز گفته مي شود روشي براي بيان زبان
علائم کنترل است. دياگرام هاي خطي از دو نوع مدار تشکيل شده است يکي مدار کنترل وديگري
مدار قدرت. سيمها در دياگرام خطي بوسيله خطوط نشان داده مي شوند. سيمهاي مدار کنترل با
خط نازک وسيمهاي مدار قدرت با خط ضخيم مانند شکل (۴۹)نشان داده مي شوند. براي اتصال
خطوط به يکديگر از يک نقطه کوچک يا گره در محل اتصال دو يا چند سيم استفاده مي شود.
دياگرام خطي،رابطه تابعي
اجزاءوقطعات را نشان مي دهد نه رابطه فيزيکي آنها را. ١
براي مثال شکل (۵۰)رابطه فيزيکي بين يک کليد فشاري وچراغ نشان گررا نشان مي دهد ولي در
شکل (۵۱)رابطه تابعي بين اين دو نشان داده شده است.


-۴ -۲ قرائت يک دياگرام خطي
به روش علائم وتوسط دياگرام خطي نيزمي توان رابطه تابعي را نشان داد. دياگرامهاي
خطي از چپ به راست خوانده مي شود.در شکل (۵۲)با فشار دادن کليد فشاري جريان از سمت
واز طريق کليد فشاري عبور نموده وچراغ نشان گررا روشن خواهدکرد. وقتي دست از روي
کليد فشاري برداشته شود جريان قطع شده وچراغ نشان گر خاموش خواهد شد.

-۴ -۳ مدار قدرت ومدار فرمان
مدار قدرت که در شکل (۵۳)با خطوط ضخيم نشان داده شده است مداري است که
توان را از منبع به بار يا موتور منتقل مي کند. مدار فرمان نيز که با خطوط نازک مشخص
گرديده است مداري است که توزيع توان را کنترل مي کند.

-۴ -۴ بارها واجزاءکنترلي
مدارات کنترل از بارهاي تحت کنترل واجزاي کنترل تشکيل شده است. بار کنترل يک
وسيله الکتريکي است مانند چراغ نشان گر، رله ها وکنتاکتورها که توان الکتريکي مصرف مي کند.
اجزاي کنترل براي فعال کردن بار کنترل استفاده مي شود. مانند کليدهاي فشاري وکليدها.
شکل (۵۴) اتصال صحيح يک چراغ نشان گر (بار )را با يک کليد فشاري (جزءکنترلي )نشان مي
دهد. خطوط قدرت به صورت عمودي کشيده شده است وبا و نشان داده شده است.
ولتاژ بين و برابرVAC120 است. بنا براين چراغ نشان گر بايد براي VAC120 طراحي
شده باشد. چون وقتي کليد فشاري وصل مي شود تمام ولتاژ 120ولت به چراغ نشان گر اعمال
مي شود.
L2 L1
L2 1
L2
L2
L2
L2
L
در هر خط مدار بين و فقط بايد يک بار کنترل قرار گيرد. يک طرف بار کنترل به
طور مستقيم ويا در بعضي از حالتها از طريق کنتاکتهاي رله اضافه بار به متصل مي شود. در
مثال شکل (۵۵)يک چراغ نشان گر بطور مستقيم واز طريق يک خط مدار به متصل است. در
خط دوم مدار يک کويل کنتاکتوربه طور غير مستقيم واز طريق يک رله اضافه بارOL به
متصل است. اين يک مدار موازي است. با فشار دادن شستي، ولتاژي برابر 120 ولت به چراغ
نشان گر وکنتاکتورM اعمال مي شود.
معمولاً بارهاي کنترل به طور سري با يکديگر قرار نمي گيرند. شکل (۵۶)دو روش اتصال
يک بار کنترل را نشان مي دهد. در يک حالت بارهاي کنترل به طور غلط به صورت سري وصل
شده اند. در اين مدار، وقتي کليد فشاري بسته مي شود ولتاژ بين و در دوسر بارها تقسيم
مي شود وهيچ کدام از بارها ولتاژ۱۲۰ ولت را که براي عملکرد صحيح خود نياز دارند دريافت
نمي کنند. عيب ديگر اين مدار آنست که اگر يکي از بارها از مدار خارج شود کل مدار از کار مي
افتد. در شکل دوم بارها به صورت موازي که صحيح تر است متصل شده اند. در اين مدار براي
هر يک خطوط بين و يک بار قرار دارد. بنابراين با وصل کليد،تمام۱۲۰ ولت به دو سرهر
کدام از بارها اعمال مي شود. از طرفي اگر يکي از بارها از مدار خارج شود بار ديگر به کار عادي
خود ادامه مي دهد.

-۴ -۵ اتصال اجزاي کنترل
اجزاي کنترلي بين و متصل مي شوند. اين اجزاي کنترل را مي توان براي حصول به
نتيجه مطلوب به صورت سري يا پار الل متصل نمود. کليدهاي فشاري در شکل (۵۷) به صورت
موازي وصل شده اند بطوريکه با فشار هرکدام از کليدهاي فشاري، جريان از طريق ، کليد
فشاري، چراغ نشان گرو برقرار مي گردد.
L2 L1
L
L2
L2 L1
1
در شکل (۵۸) دو کليد فشاري به صورت سري قرار گرفته اند. در اين حالت براي آنکه
جريان از و از طريق بار به برسد بايد هر دوي کليدهاي فشاري بسته شوند.