فصل چهارم آموزش برق صنعتی(مدارات قدرت و مدارات فرمان)بخش2

۴ -۶ شماره گذاري خطوط
براي فهم بهتر دياگرام هاي خطي پيچيده، شماره گذاري هر يک از خطوط کار را آسانتر
خواهد کرد. در شکل (۵۹) ودر خط شماره (۱)کليد فشاري ۱ به چراغ نشان گر۱ وصل مي شود.
خط ۲ کليد فشاري ۲ رابه چراغ نشان گر وصل مي کند وخط ۳ کليد ۱ را به چراغ نشان گر ۲
وکنتاکتور M روي خط (۴) وصل مي کند.

-۴ -۷ استفاده از شستي فشاري در مدار فرمان شکل (۶۰) نشان مي دهد که چگونه مي توان از شستيهاي فشاري NO و NC در يک
مدار فرمان استفاده نمود.

در اين مدار با فشار دادن لحظه اي دکمه استارت، مسير عبور جريان مانند شکل (۶۱)
بسته شده و کويل الکترومغناطيسي کنتاکتور M برقدار مي شود. اين کار باعث مي شود
کنتاکتهاي NO مربوط به M و بسته شوند. هنگاميکه دست از روي دکمه استارت برداشته
شود، مدار کنتاکتور مانند شکل (۶۲) از طريق کنتاکتهاي کمکي بسته باقي مي ماند. موتور تا
زماني که دکمه استپ که از نوع NC مي باشد فشار داده نشود به چرخش خود ادامه خواهد
داد.با فشار دکمه استپ مسيرجريان عبوري ازکويل قطع شده وکنتاکتهاي
M a  و M a  M و a M باز مي شوند.

به اين روش، کنترل سه سيمه گفته مي شود چون براي اتصال شستي هاي استپ و استارت و
a M مدار نگهدارنده ( ) سه سيم يا اتصال وجود دارد.
يکي از مزاياي کنترل سه سيمه حفاظت فشار ضعيف آنست.به اين معنا که اگر اضافه
باري باعث باز شدن کنتاکتهاي OL در مدار کنترل شود، کويل M بي برق شده و موتور از مدار
خارج مي شود. وقتي اضافه بار برطرف شود موتور به خودي خود و بطور ناگهاني راه اندازي
مجدد نخواهد شد و اپراتور بايد براي راه اندازي موتور دکمه استارت را فشار دهد.

يکي ديگر از آرايشهاي راه اندازي موتور، روش کنترل دو سيمه است. در اين روش که
در شکل (۶۳) نشان داده شده است، در مدار استپ استارت تنها دو نقطه اتصال وجود دارد. در
اين مدار وقتي که کنتاکتها بسته مي شوندمدارکويل کنتاکتور کامل شده وبرقدار مي شود. با
وصل شدن مدار کويل، بار به کنتاکتهاي قدرت وصل مي شود. وقتي کنتاکتهاي وسيله کنترل باز
مي شود موتور بي برق شده ومي ايستد.
در مدار کنترل دو سيمه، وسيله حفاظت فشار ضعيف وجود ندارد. يعني وقتي برق قطع
شود، کنتاکتور نيز بي برق شده وموتور مي ايستد. ولي وقتي دوباره برق وصل شود موتور
بطور ناگهاني شروع به کار خواهد کرد. اين نوع کنترل در تأسيسات دور وغير قابل دسترس
مانند تأسيسات تصفيه آب ويا ايستگاههاي پمپ به کار مي رود. چون در اين کاربرد ها بايد به
محض آنکه برق وصل شد بلافاصله موتورها شروع به کار کنند.

-۴ -۸ استفاده از چراغ پايلوت در مدارقدرت و فرمان
چراغ پايلوت در مدار قدرت بر روي تابلوي توزيع انرژي قرار گرفته و براي نشان دادن
عبور جريان ومطمئن شدن از وجود جريان سه فاز ونيز جلوگيري از خطر ناشي از دو فاز شدن
شبکه ها در سر راه هر فاز وبه روش اتصال ستاره قرار مي گيرد. به عنوان مثال در شکل (۶۴)با
بسته شدن کليد اصلي تابلو، برقرار شدن جريان سه فاز مشخص مي شود. در صورت قطع يک
فاز، لامپ همان فاز نيز خاموش شده واپراتور مسئول مي تواند تابلو را قطع ومسئله را پيگيري
نمايد.

چراغ پايلوت در مدار فرمان همراه با بوبين کنتاکتور ميتوانند روشن يا خاموش بودن
دستگاه را مشخص نمايند. مثلاً در کارخانه اي که تعداد زيادي ماشين با هم در حال کار هستند
وفاصله ماشينها نسبت به تابلو زياد است، از لامپ قرمز که با استفاده از تيغه باز کنتاکتور به
همراه کار ماشين روشن ميشود براي مشخص نمودن حالت وصل ماشين استفاده مي شود.
همچنين با استفاده از تيغه بسته همان کنتاکتور ويک لامپ سبز، از زمان خاموشي وبا استفاده از
تيغه باز رله حرارتي (تيغه ۹۵-۹۸)ولامپ نارنجي در مواقع بروز حادثه مي توان ازکار ماشين
مطلع شد. علامت لامپ سيگنال وعلائم ديگر خبري مانند زنگ، بوق و شمارنده ها در بعضي از
مدارات حرف مي باشد. در شکل (۶۲) وضعيت يک ماشين صنعتي با سه لامپ سيگنال مشخص
شده است.

به عنوان مثالي ديگر، در دياگرام شکل (۶۳) يک چراغ پايلوت قرمز به صورت موازي با
کويل الکترومغناطيسي M وصل شده است. وقتي کويل برقدار مي شود چراغ روشن شده تا
نشان دهد موتور در حال کار است.درصورتيکه چراغ پايلوت بسوزد موتور به چرخش خود ادامه
مي دهد. دردياگرام شکل (۶۴) يک چراغ پايلوت سبزرنگ از طريق يک کنتاکت کمکي NO که در
شکل با نشان داده شده است به شبکه وصل شده است. وقتي کويل بي برق مي شود چراغ
پايلوت روشن مي شود تا نشان دهد موتور کار نمي کند. با فشار دادن دکمه استارت و برقدار
کردن M کنتاکتهاي مانند شکل (۶۵) باز شده و چراغ پايلوت خاموش مي شود.
Mb
Mb


-۴ -۹ موارد استفاده تايمر
تايمردرصنعت برق کاربرد بسيار زيادي دارد که ساده ترين آنها راه اندازي موتورهاي
سه فاز به روش ستاره مثلث اتوماتيک است. يکي ديگر از موارد کاربرد تايمرها در ماشينها
ودستگاههايي است که بايد در زمانهاي تعيين شده و بطور اتوماتيک کارهاي مختلفي را انجام
دهند. مانند ماشين لباس شويي که کارهايي از قبيل شستشو، آب کشيدن، خشک کردن، وغيره را
بايد در زمانهايي معيني انجام دهد. شکل (۶۶) راه اندازي موتور سه فازي را با استفاده از تايمر
قطع اتوماتيک نشان ميدهد.
شکل (۶۷) راه اندازي دو موتور سه فاز را يکي بعد از ديگري نشان ميدهد بطوريکه با
استفاده از تايمر با بکار افتادن موتور دوم، بطور اتوماتيک موتور اولي از کار مي افتد.