فصل سوم آموزش برق صنعتی(کليدها و ادوات)بخش 2

۳ -۳ کليدها و استارترهاي دستي موتورها
لازم مي دارد که وسايل کنترلي، موتور را در برابر آسيبهاي ناشي از ١ استانداردNEC
اضافه بار حفاظت نمايد.بر مبناي اين استاندارد، استارتر هاي دستي علاوه بر يک کنتاکتور دستي
که مانند يک مکانيزم کليد ساده عمل مي کند به يک وسيله براي حفاظت اضافه بار نيز مجهز مي
شوند. شکل (۲۷)يک استارتر دستي تک پل را نشان مي دهد. لازم به ذکر است که هر مجموعه
کنتاکت يک پل ناميده مي شود بنابر اين يک استارتر با دو مجموعه کنتاکت، استارتر دو پل
ناميده مي شود.

-۱-۳-۳ استارتر دستي دو پل
در شکل (۲۸)يک استارتر دو پل که براي يک موتور تکفاز مورد استفاده قرار گرفته
است نشان داده شده است. همانطور که مشاهده مي شود استارترها معمولاً بين منبع تغذيه
وبار متصل مي شوند.
وقتي کليد در موقعيت خاموش است کنتاکتها باز بوده واز عبور جريان از منبع به موتور
جلوگيري مي کند. وقتي کليد در موقعيت روشن قرار مي گيرد، کنتاکتها بسته شده وجريان از

منبع تغذيه به موتور جاري مي گردد. اين عملکرد با نقشه تک خطي وبا استفاده از علائم در شکل
(۲۹) نشان داده شده است.
بعضي از استارترهاي دستي که براي موتورها بکار مي رود، داراي حفاظت افت ولتاژ
LVP نيز مي باشند. اين نوع استارترها هنگاميکه توان ورودي قطع شود ويا افت پيدا کند، به
طور اتوماتيک منبع را قطع خواهد کرد. در صورتيکه منبع توان دو باره بر قرار گردد، بايد اين
استارتر را بصورت دستي ريست نمود. اين کار باعث مي شود که وقتي منبع تغذيه وصل شد،
افراد از خطر برق گرفتگي وراه اندازي ناگهاني موتور محافظت شوند.

-۲-۳-۳ استارتر هاي دستي SMF براي موتورهاي کمتر از يک اسب بخار
اين نوع استارترها علاوه بر کنترل خاموش- روشن، حفاظت اضافه بار رانيزبراي
موتورهاي کوچک فراهم مي کنند.انواع يک يا دو پل اين استارترها براي موتورهاي تا يک اسب
بخار وVAC277 مناسب مي باشند. نوع دو قطب اين استارتر که در شکل (۳۰) نشان داده شده
است، براي موتورهاي VAC230 تا 4 اسب بخار مناسب مي باشد. نوع دو سرعته اين استارتر 3 نيز موجود است.

-۳-۳-۳ کليدهاي دستيMMS و MRS
کليدهاي MMS و MRS ساخت زيمنس مشابه با استارترهاي SMF هستندبا اين تفاوت
که حفاظت اضافه بار را انجام نمي دهند. اين کليدها که در شکل (۳۱) نشان داده شده است فقط
کنترل خاموش و روشن موتورهاي AC سه فاز و تکفاز را انجام مي دهند و حفاظت اضافه بار
بطور جداگانه انجام مي گيرد. اين کليدها براي موتورهاي AC سه فاز تا HP10 و VAC600 وتا
HP1-1/2 و VDC230 مناسب مي باشند. و در انواع دو سرعته و معکوس کننده نيز موجود
است.

-۴-۳-۳ کنتاکتور و استاتور دستي کلاس 11 Furnas
استارترهاي دستي کلاس 11 Furnas مجهز به رله اضافه بار آلياژ ذوبي با هيترهاي قابل
تعويض و ريست دستي مي باشد. اين استارترها براي ماکزيمم HP10 و ولتاژ VAC460 سه فاز
وHP5 درولتاژVAC230 تکفازاستفاده مي شود.اين استارترهاي دستي مانندشکل(۳۲)در محفظه
هاي صنعتي و همه منظوره قرار مي گيرند و ممکن است با مدار حفاظت افت ولتاژ نيز تجهيز
شوند.کنتاکتورهاي دستي کلاس ۱۱ داراي حفاظت اضافه بار نيستند.

-۵-۳-۳ محافظ- استارترهاي موتور از نوع 10RU3
اين نوع محافظها قسمتي از خط توليد محصولات کنترل موتور R3 SiRIUS زيمنس
مي باشد که در آن از يک نوار بيمتال براي حفاظت در برابر اضافه بار استفاده شده است.
مدلهاي مختلف اين محافظها در جدول (۳) آمده است.

مدل 101RV3 که در شکل (۳۳) نشان داده شده است در دونوع ترمينال پيچي و
کلمپي ساخته مي شود. ولي مدلهاي 102RV3 و 103RV3 و 104RV3 فقط به صورت ترمينال
پيچي موجود است.

در بسياري از محصولات R3 SiRIUS زيمنس از مدل کلمپي براي وصل سيم ها استفاده
مي شود. براي وصل کردن سيمها به اين نوع وسايل توسط يک پيچ گوشتي مناسب مانند شکل
(۳۴) و فشار دادن آن در پورت مورد نظر و وارد کردن سيم در ترمينال، به راحتي عمل اتصال
صورت مي گيرد. اين نوع اتصال در تاسيسات الکتريکي که در معرض لرزش قرار دارند بسيار
کاربرد دارد.

-۶-۳-۳ کليد استوانه اي معکوس کننده
اين نوع کليدها که در شکل(۳۵) نشان داده شده است، به صورت دستي عمل مي کنند
ومانندکنترلر استوانه اي کلاس 58 Furnas مي توانند موتورهاي AC را متوقف و جهت آن را
عکس نمايند. حفاظت اضافه بار در اين کليدها تعبيه نشده است و بايد توسط وسايل خارجي
تجهيز گردد. کنترلر کلاس58 براي موتورهاي تا HP10 و VAC460 به کار مي رود. نوع ديگري
از اين کليدها وجود دارد که براي تغيير سرعت موتورهاي چند سرعته به کار مي رود.

١ -۷-۳-۳ کليد اصلي

کليدهاي اصلي کلاس 53 Furnas که در شکل (۳۶) نشان داده شده است براي کنترل
بالابرها، جرثقيلها و تجهيزاتي که نياز به تغيير و کنترل سرعت دارند به کار مي روند. اين نوع
کليدها داراي کنتاکتهاي دائم و يا لحظه اي نيز بوده و بيش از پنج تنظيم سرعت دارد.

-۳ -۴ چراغ پايلوت يا لامپ سيگنال
چراغ پايلوت يا لامپ سيگنال، لامپ کوچکي است با قدرت خيلي کم (۱/۵تا ۵وات ) که
براي نشان دادن عبور جريان ويا کار مدار مصرف کننده، در مدارهاي فرمان وقدرت مورد
استفاده قرار مي گيرد. چراغهاي پايلوت با روشن شدن خود، در يک نگاه وضعيت کاري يک مدار
را نشان مي دهد. اين چراغها معمولاً براي نمايش OFF/ON، اخطار، تغيير وضعيتها وسيگنالهاي
آلارم به کار مي رود. چراغ پايلوت معمولاً به رنگهاي قرمز، سبز، آبي، سفيد و بي رنگ مي باشد.
چراغ پايلوت قرمز معمولاً نشان دهنده آنست که يک سيستم در حال کار عادي است
ولي چراغ پايلوت سبز معمولاً نشان مي دهد که سيستم خاموش و يا بي برق است. شکل (۳۷)
هر چراغ پايلوت داراي پايه وياسرپيچ ويژه خود مي باشد که داراي شيشه يا طلق در
رنگهاي مختلف (درسه رنگ قرمز،سبز،نارنجي)است. ولتاژ لامپهاي سيگنال معمولاً از ۲۴
تا۲۲۰ولت مي باشد.

-۳ -۵ ميکرو سوئيچ
ميکرو سوئيچ نيز مانند شستي هاي قطع و وصل (استارت- استپ) به کنتاکتور فرمان
ميدهد. تنها تفاوت آن با شستي معمولي در طريقه فرمان دادن آنست. شستيها معمولاً بوسيله
انگشتان دست انسان فرمان ميگيرند اما ميکروسوئيچ بوسيله حرکت مکانيکي خود دستگاه يا
ماشين فرمان ميگيرد. با مثال ساده اي فرق شستي با ميکرو سوئيچ روشن مي شود. ما هر روز
در موقع ورودبه خانه براي زنگ زدن از انگشتان دست وشستي استارت استفاده مي کنيم يعني
مستقيمًا به شستي فشار وارد مي آوريم. اما زمانيکه در يخچال را باز مي کنيم لامپ داخل يخچال
روشن مي شود. در اين حالت دست ما مستقيمًا در روشن شدن لامپ داخل يخچال دخالت
نداشته بلکه وسيله اي ما بين در يخچال قرار دارد که باز شدن در، باعث روشن شدن لامپ
ميگردد. اين وسيله نيز يک شستي است اما با فرمان مکانيکي يعني باز وبسته شدن در کار مي
کند. به اين نوع شستي ها در صنعت ميکرو سوئيچ گفته مي شود. البته واژه ميکرو سوئيچ براي
شستي هاي کوچک بکار برده مي شودو براي شستي وکليدهاي بزرگتر از واژه ليميت سوئيچ نيز
استفاده ميکنند.
همانطور که مشخص شد ميکرو سوئيچ ها ويا ليميت سوئيچ ها در اصل مي توانند يک
کليد محدود کننده نيز باشند که در صنعت براي کنترل قطع ووصل يک حرکت خطي يا دوراني
ويا تغيير جهت گردش يک متحرک بکار مي روند. مثلاً در جرثقيلهاي سقفي در کارخانه که بايد
در چند جهت کار کنند وقتي متحرک به آخر هر قسمت از مسير خود مي رسد يک کليد
محدود کننده يا ليميت سوئيچ مدار رفت را از کار انداخته وبه کنتاکتورهاي ديگر براي مدار
برگشت فرمان مي دهد. شکل (۳۸) چند نمونه کليد محدود کننده را نشان مي دهد.